Ιστορία

Αρχαία χρόνια 

Οι αρχαίοι είχαν από πολύ νωρίς επισημάνει τις θεραπευτικές ιδιότητες των ιαματικών πηγών, γενικά. ‘Ήδη στη μυθολογία αναφέρεται πως ο Ηρακλής όφειλε τη δύναμή του στο ότι λουζόταν στα νερά των γειτονικών Θερμοπυλών, που για χάρη του έκανε να αναβλύσουν ο ‘Ήφαιστος κατά παράκληση της Αθηνάς. Τα νερά της πηγής των Λουτρών Υπάτης θα πρέπει να ανάβλυσαν από μεγάλη σεισμική δόνηση μετά το 427 π.χ. γιατί ο σπουδαιότερος αρχαίος Έλληνας σεισμολόγος, ο Δημήτριος ο Καλλατιανός, περιγράφοντας το μεγάλο σεισμό του 427 στη Φθιώτιδα, δεν τα αναφέρει, ενώ μνημονεύει άλλες πηγές. Από τα ρωμαϊκά κυρίως χρόνια αρχίζει χρησιμοποίηση των ιαματικών πηγών γενικότερα, στο 2ο αιώνα π.χ., αλλά πάντα με τρόπο εμπειρικό, μέχρι τον 19ο αιώνα.

Από περιγραφές των Λουτρών Υπάτης, που έγιναν γύρω στα μέσα του περασμένου αιώνα, ξέρουμε ότι βρέθηκαν διάφορα στοιχεία που δείχνουν ότι η πηγή χρησιμοποιούνταν από την αρχαιότητα. Βαθιά μέσα στη δεξαμενή της πηγής σώζονταν πέτρες τοποθετημένες κλιμακωτά, πράγμα που δείχνει ότι εκεί υπήρχε σκάλα για να κατεβαίνουν οι λουόμενοι. Σε μια από τις πέτρες αυτές ήταν γραμμένο με γράμματα του 4ου π.Χ. αιώνα το όνομα ΑΦΡΟΔΙΤΗ. θεωρείται λοιπόν ότι τα λουτρά τούτα ήταν αφιερωμένα στη λατρεία της θεάς, η οποία, ας σημειωθεί, ήταν θεά της ωραιότητας αλλά και της υγείας. ‘Έχουν επίσης βρεθεί μαρμάρινες πλάκες με χαραγμένα αρχαία γράμματα. Μια απ’ αυτές έγραφε: “ΛΗΘΗΝ Τ’ ΟΠΙΣΘΕΝ ΟΣ ΙΘΙ ΕΛΕΥΣΕΤΑΙ”, δηλ. “όποιος έρθει εδώ, ξεχνάει”.

Πολύ κοντά στον οικισμό, στη θέση Βαρκά, έχουν έρθει σε φως κατακόμβες, καθώς και παλαιοχριστιανική βασιλική και λουτρώνας με σπουδαία ψηφιδωτά του 5ου-6ου αιώνα.

Μεσαίωνας

Για την τύχη των Λουτρών Υπάτης στο μεσαίωνα δεν υπάρχουν πληροφορίες. Πάντως μνημονεύονται από το Φράγκο χρονογράφο του Βιβλίου της Κουγκέστας, σε αφήγηση γεγονότων του 1304.

19ος αιώνας 

Μόλις το 19ο αιώνα, χάρη στις προόδους της χημείας, της φυσικής, της γεωλογίας, αρχίζει η επιστημονική έρευνα των ιαματικών πηγών γενικά στην Ευρώπη και η όλο και ορθολογικότερη χρησιμοποίησή τους. Μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό, οι διάφορες ιαματικές πηγές της Ελλάδας βρέθηκαν εγκαταλειμμένες και σε κατάσταση τελείως πρωτόγονη. Η κυβέρνηση Καποδίστρια ενδιαφέρθηκε αμέσως και έντονα για τις ιαματικές πηγές και το 1830 έφερε ξένους ειδικούς μελετητές. Το 1833, ο αρχιφαρμακοποιός και καθηγητής του Πανεπιστημίου του ‘0θωνα Ξ. Λάντερερ και στη συνέχεια άλλοι έκαναν αναλύσεις του νερού των πηγών των Λουτρών Υπάτης ( και Αιδηψού, Κύθνου, Μεθάνων, Ερμιόνης ). Στα Λουτρά του Πατρατζίκ, όπως τα έλεγαν οι Τούρκοι, υπήρχε κατά τα πρώτα χρόνια του Ελληνικού Βασίλειου μια λίμνη με περίμετρο 150 μέτρα περίπου, στο σημείο όπου ανάβλυζαν τα ιαματικά νερά, τα οποία και συγκεντρώνονταν μέσα ο’ αυτήν. Μετά το 1860 οι λουτροπόλεις προσέχτηκαν κάπως περισσότερο. Στην πηγή των Λουτρών Υπάτης, εκείνη την εποχή καθαρίστηκε η δεξαμενή, στεγάστηκε με λαμαρίνες, και κατασκευάστηκαν περίπου 20 ξύλινα παραπήγματα που χρησίμευαν σαν αποδυτήρια και για τη διαμονή λουομένων. Φυτεύτηκαν και αρκετές αμυγδαλιές, πεύκα και κυπαρίσσια.

Το 1870 η ιαματική πηγή πέρασε στα χέρια του σπουδαίου επιχειρηματία και βουλευτή Δ.Χατζίσκου. Αυτός κατασκεύασε τα πρώτα τρία πετρόχτιστα σπίτια των τριών δωματίων το καθένα και φρόντισε πολύ για τη βελτίωση της κατάστασης. Από περιγραφή γιατρού στα 1879, ξέρουμε ότι οι πάσχοντες έκαναν λουτρό μέσα στη λίμνη. ‘0σοι δε μπορούσαν να κολυμπήσουν, έμεναν μακριά από τον κρατήρα, στα ρηχά. Οι πάσχοντες λουζόντουσαν με την εξής σειρά: μια ώρα οι άντρες, μια ώρα οι γυναίκες και στο τέλος οι λεπροί. Η λουτροθεραπεία συνδυαζόταν και με πιόσιμο ιαματικού νερού: συνήθως σύστηναν τρία ποτήρια τη μέρα, αλλά πολλοί λουόμενοι έπιναν μεγάλες ποσότητες, φτάνοντας μέχρι δύο και τρεις οκάδες τη μέρα. Πράγμα που έφερνε συνήθως ρεψίματα, δυσκοιλιότητα και συχνουρία. Αλλά και ο αριθμός των λουτρών δεν ήταν ορισμένος. Συχνά έκαναν 25 με 30 λουτρά και μερικοί έφταναν και τα 40.

Λίγο μετά, διαρρυθμίστηκε η δεξαμενή και τοποθετήθηκε μέσα σ’ αυτή ξύλινη σχάρα για ασφάλεια των λουομένων, γιατί μερικοί είχαν πνιγεί στα βαθιά… Τώρα, κατέβαιναν με σκάλα και έκαναν το λουτρό τους καθιστοί πάνω στη σχάρα. Κατά διαστήματα άδειαζαν τη δεξαμενή αφαιρώντας ένα κινητό φράγμα. Την ώρα του αδειάσματος, δινόταν η ευκαιρία στους λουόμενους να κατέβουν στη δεξαμενή και να ποιούν νερό, που έβγαινε από μια τρύπα στη μέση της σχάρας ή να καθίσουν και να εισπνέουν τα αέρια που αναδίνονταν. Τότε έλαβαν και την πρόνοια να απομακρύνουν από την πηγή όσους έπασχαν από λέπρα: αυτοί έκαναν λουτρό σε χώρο που διαρρυθμίστηκε ειδικά σε απόσταση 300 μέτρων από την πηγή, όπου συγκεντρωνόταν το λουτρονέρι που ερχόταν από τη δεξαμενή με ένα αυλάκι. Μετά λίγα χρόνια, χτίστηκαν τα τρία πρώτα ξενοδοχεία: “Οίτη”, ” ‘0ρθρυς” και “Σπερχειός”. Ωστόσο, αν και πέρασαν πενήντα χρόνια από τότε που το Κράτος αποφάσισε να πάρει μέτρα για την βελτίωση των πραγμάτων, δεν εκδηλώθηκε καμιά σοβαρή φροντίδα και η πηγή βρισκόταν ουσιαστικά σε εγκατάλειψη. Βέβαια, χάρη στη φήμη του νερού της, συγκέντρωνε όχι λίγους πάσχοντες από διάφορα μέρη της Ελλάδας, αλλά αυτοί οι άνθρωποι υποβάλλονταν σε μεγάλες ταλαιπωρίες από την ανεπάρκεια και τις ατέλειες των συγκοινωνιακών μέσων, στεγάζονταν σε άβολα και ανθυγιεινά παραπήγματα, συγκατοικούσαν εκεί με διάφορους άλλους αρρώστους και, γενικότερα, αναγκάζονταν να υποστούν ποικίλες κακουχίες. Και τι δεν υπομένει κανένας, όταν τον κινεί η ελπίδα κι η λαχτάρα για γιατρειά…
Πάντως, αυτή η κάπως πρωτόγονη κατάσταση και η έλλειψη μέσων, δεν επέτρεπε και στο γιατρό που τοποθετούνταν τότε εκεί καμιά επιστημονική φροντίδα για τους λουόμενους, και περιοριζόταν να παρακολουθεί σαν παρατηρητής τις κινήσεις για να προσφέρει τη βοήθειά του σε περίπτωση ατυχήματος και μόνο.

Τέλος 19ου αιώνα 

Στο τέλος του περασμένου αιώνα, το 1897, δόθηκε νέα ώθηση. Χτίστηκαν σπουδαία οικοδομήματα. Κατασκευάστηκε το Υδροθεραπευτήριο που περιλάμβανε 42 λουτήρες, δύο δεξαμενές ομαδικών λούσεων και εγκαταστάσεις βοηθητικής θεραπείας. ‘Έγινε το ξενοδοχείο “Φθιώτις” με δυο παραρτήματα. Φτιάχτηκε θέατρο. αγορά, εκκλησία, ταχυδρομείο κ.ά. Δεντροφυτεύτηκε η γύρω περιοχή, κατασκευάστηκαν άλση και δημιουργήθηκε γενικά μια εμφάνιση πραγματικής λουτρόπολης. Στα τέλη του περασμένου αιώνα οι λουόμενοι ήταν 1000 περίπου το χρόνο και αυξάνονταν σταθερά. Η σιδηροδρομική σύνδεση της Αθήνας με το Λιανοκλάδι συντόμεψε το ταξίδι από Αθήνα, και η επέκταση της γραμμής αργότερα μέχρι τη Θεσσαλονίκη διευκόλυνε τον ερχομό πασχόντων και από τη Βόρεια Ελλάδα.

20ος αιώνας 

Με το πέρασμα του χρόνου και λόγω των εξελίξεων της τεχνικής και της θεραπευτικής υδρολογίας, δημιουργήθηκε η ανάγκη για νέα οργάνωση και για ένα νέο υδροθεραπευτήριο. Και πράγματι, κατασκευάστηκε ένα πρότυπο υδροθεραπευτήριο με τελείως σύγχρονες εγκαταστάσεις, θεωρούμενο το τελειότερο στη χώρα και που μπήκε σε λειτουργία το 1960. Έγινε και νέο ξενοδοχείο πολυτελείας. Αλλά και διάφορα άλλα έργα έγιναν σε πλατιά κλίμακα.

‘Έτσι, η ιαματική πηγή των Λουτρών Υπάτης πήρε ξανά την ιδιαίτερη εκείνη θέση ανάμεσα στις πηγές της χώρας μας, που είναι αντάξια της φήμης και της αξίας των ιαματικών νερών της.
Η θεραπευτική αξία των ιαματικών νερών των Λουτρών Υπάτης έχει πράγματι μια μοναδικότητα. Η πηγή τούτη διαφέρει από όλες τις άλλες ελληνικές ιαματικές πηγές στη φυσικοχημική σύσταση των νερών της. Είναι νερά ταυτόχρονα οξυανθρακούχα και θειούχα. Πλούσια δηλαδή και σε ανθρακικό οξύ (όπως σε ορισμένες λουτροπηγές της Ελλάδας), αλλά και σε υδρόθειο (όπως ορισμένες άλλες). Σαν οξυανθρακούχα είναι ευεργετικά για το κυκλοφοριακό σύστημα, αλλά και για το νευροφυτικό κατάλληλα για διαταραχές και ενοχλήσεις της καρδιακής λειτουργίας για την υπέρταση, για ασθενικές καταστάσεις λόγω εξαντλητικής αρρώστιας, για καταστάσεις ανάρρωσης, για χρόνιες παθήσεις του νευρικού συστήματος, νευραλγίες, σπασμωδικές καταστάσεις κλπ.

Παράλληλα, σαν θειούχα, τα νερά συστήνονται για :

Διάφορες δερματοπάθειες και χρόνια εξανθήματα, ιδιαίτερα έκζεμα, δερματίτιδες, κνίδωση, ακμή και άλλες,
χρόνιες ρευματικές παθήσεις
αρθρίτιδες
ημικρανίες
μετατραυματικές καταστάσεις
κλπ.

Η θερμοκρασία του νερού είναι 33,5 βαθμοί, δηλαδή αραπλήσια με τη θερμοκρασία του σώματος, και είναι κι αυτό ένα πρόσθετο στοιχείο ευνοϊκό για τη λουτροθεραπεία. Σήμερα, το παλιό χωριουδάκι είναι πια μια μικρή αλλά ολοκληρωμένη πόλη, μια λουτρόπολη που δεν της λείπει τίποτα και που εξασφαλίζει μια απόλυτα άνετη, ευχάριστη, μέχρι και απολαυστική διαμονή, χωρίς προβλήματα.

Τριγυρίζοντας την κωμόπολη περιφερειακά, μπορείς ακόμα να πάρεις μια γεύση αγροτικής ζωής οι γεωργικές και κτηνοτροφικές ασχολίες εξακολουθούν να ακμάζουν. Πιο κεντρικά, έχεις μια αίσθηση αλλιώτικη. Πάρα πολλά είναι τα σπίτια σύγχρονης δόμησης με όλες τις ανέσεις, όπου συστηματικά νοικιάζονται δωμάτια σε λουόμενους και παραθεριστές, με καταλληλότητα εγγυημένη.

1970 – 2000

Τα ξενοδοχεία, από τις μικρές αλλά οργανωμένες πανσιόν ως τα σύγχρονα και αυτοτελή μέγαρα, όλων των κατηγοριών, ανέρχονται τώρα σε αρκετές δεκάδες. Σώζονται και τρία τέσσερα από τα τέλη του περασμένου αιώνα, κι έχουν κι αυτά τη χάρη εκείνης της εποχής, και φέρνουνε μαζί τους έναν “τόνο 1900”.

‘0λόπλευρη και άριστη εξυπηρέτηση από Γραφείο του ΟΤΕ, των ΕΛΤΑ, γραφείο ταξιδιών, σταθμό ταξί, συγκοινωνία: Λεωφορείο από και προς Λαμία κάθε μια ώρα. Κι αν θέλετε κι έναν εξοχικό περίπατο με κάποιο γραφικό αμαξάκι του παλιού καιρού, στη διάθεσή σας.

Η πισίνα των Λουτρών Υπάτης

Στο κέντρο της κωμόπολης βρίσκει κανείς οτιδήποτε μπορεί να χρειαστεί στα παντοπωλεία, στα εστιατόρια, στα περίπτερα και, κάθε πρωί, στην παραδοσιακή λαϊκή αγορά. όπου αγρότες και αγρότισσες φέρνουν ολόφρεσκα από τους κήπους τους λαχανικά και φρούτα. Αρκετά και περιποιητικά τα εστιατόρια, οι ταβέρνες και οι ψησταριές, κεντρικά και απόκεντρα, καθώς και στα γειτονικά χωριά. Δε λείπει ούτε η βραδινή “παμπ” για τ’ ανήσυχα νιάτα. Και οποιαδήποτε ώρα της μέρας, στα καφεζαχαροπλαστεία, κάτω απ’ τα πλατάνια και με ένα ολάνθιστο πάρκο να απλώνεται μπροστά. μπορεί μια συντροφιά να περάσει αξέχαστες ώρες γλυκιάς ξεγνοιασιάς. Και όποιος έχει όρεξη για μακρινούς περίπατους και για εκδρομές, βρίσκεται πράγματι εδώ σε μια πολύ κατάλληλη γεωγραφική θέση για να κινηθεί προς διάφορες κατευθύνσεις, και ιδιαίτερα προς τα ορεινά της Οίτης. Σε όμορφους οικισμούς όπως το πολύ ορεινό Νεχώρι, το ψηλότερο στην Οίτη, και άλλα γειτονικά χωριά, στο φημισμένο Μοναστήρι του Αγάθωνα με τα πολλά αξιοθέατα, στην Υπάτη και πιο πάνω, στην Οίτη, στις εκτάσεις που έχουν ανακηρυχτεί Εθνικός Δρυμός, με τα πανύψηλα έλατα και τα κρύα νερά, και με την ανεπανάληπτη ποικιλία των τοπίων.

Σε μικρή ακτίνα βρίσκονται και τόποι ένδοξοι, που σημάδεψαν την ιστορία μας: Γοργοπόταμος, Αλαμάνα, θερμοπύλες… 

Και η θέση, λοιπόν, των Λουτρών Υπάτης, όπως και το δροσερό και ξηρό κλίμα τους, το άφθονο πράσινο στο περιποιημένο γενικά περιβάλλον, αναδείχνουν τη λουτρόπολη σε μια από τις ωραιότερες της Ελλάδας. Όλα τούτα, συνδυασμένα με το πνεύμα φιλοξενίας των κατοίκων και με όλες τις άλλες προϋποθέσεις, χαρίζουν στους απαυδισμένους σήμερα από το θόρυβο και τη ρύπανση κάτοικους των πόλεων τις άνετες κι ευχάριστες διακοπές που αποζητούν. Χαρίζουν όμως και υγεία, εξασφαλίζοντάς τους ταυτόχρονα και τούτο το πολύτιμο δώρο της φύσης, που ξεπηδάει απ’ τα καυτά έγκατα της γης και προσφέρει ανακούφιση και γιατρειά.